CAM 3A GWAITH ADFER WEDI TIRLITHRIAD TYLORSTOWN

Yn dilyn digwyddiadau stormydd a enwyd ym mis Chwefror 2020, ildiodd tomenni glo hanesyddol ar gopa ochrau cwm Tylorstown i dirlithriad sylweddol. Cynorthwyodd yr Is-adran Geodechnegol yn y gwaith o adfer hyn yn raddol trwy osod hoelion pridd a rhwyll uchel dynnol i sefydlogi'r llethr isaf. Roedd gwaith pellach yn cynnwys gosod ac amddiffyn rhag sgwriad a systemau draenio newydd.

Site conditions at tylorstown before works commenced Amodau'r safle cyn i'r gwaith ddechrau
Mechanised drilling at Tylorstown Drilio mecanyddol gan ddefnyddio offer trwm
Debris flow during construction, Tylorstown Enghraifft o lif malurion yn ystod y gwaith adeiladu

Arweiniodd Storm Dennis at law trwm iawn yn Ne Cymru, gyda 157mm wedi’i gofnodi ym Mhowys rhwng 15/02/2020 a 17/02/2020. Sbardunodd y digwyddiad hwn gyfres o dirlithriadau ledled Cymoedd De Cymru, a’r mwyaf arwyddocaol ohonynt oedd y tirlithriad a brofwyd yn Nhylorstown. Achosodd dirlawnder y tomenni gwastraff glofaol hanesyddol ar gopa ochr ogleddol y dyffryn fethiant mawr i’r rhain. Arweiniodd hyn at tua 60,000 tunnell o wastraff yn rhaeadru i lawr ochr y dyffryn i’r afon islaw. Cafodd y digwyddiad hwn gyhoeddusrwydd eang oherwydd ei debygrwydd i’r digwyddiadau trasig yn Aberfan ym 1966, gyda hyn yn enghreifftio ymhellach etifeddiaeth beryglus cloddio glo yn Ne Cymru a’r angen am reolaeth risg gymesur.

Ar ôl cwblhau gwaith adfer brys Cam 1 a 2 gan eraill (gan gynnwys cael gwared ar ddeunydd a gafodd ei ollwng ac ailadeiladu arglawdd yr afon), penodwyd Griffiths Geotechnical gan Gyngor Sir Rhondda Cynon Taf trwy dendr cystadleuol i gwblhau Cam 3A o Adfer Tirlithriad cyffredinol Tylorstown. Roedd y cwmpas gwaith hwn yn cynnwys graddio wyneb y graig bresennol o ddeunydd rhydd, gosod system amddiffyn rhag creigiau ar draws y nodweddion llethr endoredig amlwg, gosod amddiffyniad sgwrio, gosod systemau draenio rhaeadru, atgyweirio rhagfuriau, matiau rheoli erydiad a gosod mesurau draenio llethr is.

Roedd cwmpas gwaith y prosiect yn dechnegol heriol ac yn cynnwys gweithio mewn amgylchedd a oedd yn gynhenid beryglus. Roedd hyn yn cynnwys gweithio ar uchder a gweithredu peiriannau drilio ac offer arall ar dirlithriad serth, gweithredol. Gan ddefnyddio ein set sgiliau technegol mewnol gan gynnwys staff peirianneg a rheoli prosiect hynod brofiadol, llwyddodd Griffiths Geotechnical i ddatblygu dull a dilyniant diogel o adeiladu gan ddefnyddio mesurau mynediad â rhaffau a systemau gwaith dros dro pwrpasol. Roedd yr holl waith wedi’i gyflawni gan Griffiths Geotechnical, gan gynnwys systemau gwaith dros dro a ddatblygwyd gan staff peirianneg ar y cyd â’n partneriaid dylunio; Jubb Cyf a Pascoe Cyf.

Er gwaethaf y cyfnod adeiladu arfaethedig ar ddiwedd yr haf/hydref 2021, ni ellid dileu’r risg o dirlithriad pellach o wastraff y pwll glo. Rheolwyd y risg hon yn ofalus drwy gydol y cyfnod adeiladu gyda threfn monitro llym. Cynhaliodd Griffiths Geotechnical arolygon gwaelodlin o’r tomennydd glofaol cyn cychwyn ar y safle ac yna gweithredodd fonitro parhaus o’r rhain trwy gydol y cyfnod adeiladu. Ymgymerwyd â rhagolygon tywydd a monitro glawiad trwy gydol y cyfnod adeiladu, a datblygwyd meini prawf trothwy ar gyfer y sbardunau hyn. Os rhagorwyd ar y sbardunau, byddai’r gwaith yn cael ei atal a byddai’r holl staff yn cael eu gwacáu o’r safle gwaith.

Roedd gwaith draenio a wnaed yn flaenorol ar y safle wedi cynorthwyo i leihau ffactorau achosol digwyddiad ailadroddus, fodd bynnag roedd angen rheoli’r amlygiad risg gweddilliol ymhellach. Llwyddwyd i osgoi gwaith ar y llethr yn y lle cyntaf drwy ddefnyddio cloddwyr sy’n estyn ymhell, wedi’u gosod â
chyfarpar drilio a’u lleoli o’r llwybr seiclo. Roedd y rhain yn gweithio ar ongl dro i atal cael eu gosod yn union o dan y gweithgaredd. Gweithredwyd parthau gwahardd haenog/rheoledig fel rhan o system Trwydded i Ddrilio bwrpasol Griffiths Geotechnical, gan amlinellu ardaloedd o waharddiad llwyr a llwybrau cerdded diogel. Lle nad oedd modd osgoi gwaith ar y llethr, defnyddiwyd peiriannau addas wedi eu gosod ar systemau cefnogi/rhwymo Gwaith Dros Dro pwrpasol. Datblygwyd systemau a dulliau achub priodol gan adran IRATA fewnol Griffiths Geotechnical, gan sicrhau bod systemau gwaith diogel yn cael eu cynnal trwy gydol y cyfnod adeiladu.

Er na chofnodwyd unrhyw dirlithriadau pellach o’r tomenni pyllau glo yn ystod y cyfnod adeiladu, cafwyd llif sylweddol o falurion yn ystod digwyddiadau rhybuddion tywydd melyn Medi a Hydref 2021. Ysgogodd y digwyddiadau hyn, a achoswyd gan law trwm, swm sylweddol o ddeunydd. Roedd hwn yn cael ei sianelu i lawr y llethr tuag at y safle gwaith gan dopograffeg llethr endoredig. Llwyddodd Griffiths Geotechnical i nodi’r digwyddiadau hyn ar unwaith, gan wagio’r safle gwaith a datblygu dull diogel newydd o adeiladu ac achub heb oedi sylweddol i’r rhaglen adeiladu. Cwblhawyd yr holl waith yn ddiogel ac yn llwyddiannus ym mis Tachwedd 2021. Cafodd y prosiect sylw sylweddol yn y cyfryngau ac roedd Griffiths Geotechnical yn falch o fod wedi cynorthwyo i ddarparu mesurau diogelu ychwanegol i’r gymuned leol rhag etifeddiaeth beryglus mwyngloddio glo yn Ne Cymru.

EXPLORE MORE Geotechnical